Lectoraat Move to be
Contactpersoon: Jeroen Bovens
Onderzoeksmanager Fontys Sport en Bewegen
E-mail: j.bovens@fontys.nl
Of ga naar onze website
Comenius Sr Fellow: Beeld zegt meer dan 1000 woorden
Looptijd: 2024-2027
Effectieve begeleiding van aanstaande leraren lichamelijke opvoeding (LO) vereist observatie van hun werkelijke gedrag in de gymzaal. Traditionele beoordelingsmethoden zoals kennistoetsen zijn ontoereikend om vaardigheden als klassenmanagement, didactiek en pedagogische relaties te beoordelen. Deze competenties moeten worden waargenomen in de authentieke context van de stageschool.
Dit project ontwikkelt en implementeert videobegeleiding binnen de Fontys lerarenopleiding LO en de masteropleiding Sport- en Bewegingsonderwijs. Door innovatieve technische, didactische en praktische hulpmiddelen maken we hoogwaardige video-observatie mogelijk in de dynamische omgeving van gymzaal en sportveld, waarbij we tegelijkertijd voldoen aan privacywetgeving.
Aanleiding
Videobegeleiding – waarbij leraren herhaaldelijk opnamen maken van hun lessen en deze bespreken met begeleiders – heeft bewezen effectief te zijn voor professionele ontwikkeling. Onderzoek toont aan dat deze aanpak reflectievaardigheden, interactievaardigheden en ‘professional vision’ verbetert. Andere lerarenopleidingen maken al langere tijd succesvol gebruik van videobegeleiding, maar binnen de LO wordt dit nauwelijks toegepast.
De reden hiervoor ligt in de unieke kenmerken van LO-lessen. In tegenstelling tot traditionele klaslokalen is een gymles per definitie dynamisch: leraren bewegen door de ruimte, groepen leerlingen zijn verspreid bezig met verschillende activiteiten, en er is veel omgevingsgeluid. Bovendien heeft de aangescherpte privacywetgeving het maken van video-opnamen op scholen bemoeilijkt, wat in de LO extra relevant is vanwege de zichtbare, lichamelijke activiteiten.
Een inventarisatie onder alle Nederlandse Academies voor Lichamelijke Opvoeding bevestigt dat geen van hen gebruik maakt van videobegeleiding, ondanks de erkende voordelen. Dit project biedt een oplossing voor deze sector-specifieke uitdagingen.
Aanpak
We ontwikkelen videobegeleiding volgens de principes van participatief co-design, waarbij alle belanghebbenden – studenten, lerarenopleiders, werkplekbegeleiders, IT-ondersteuners en experts – betrokken worden bij het ontwikkelproces. Deze methodiek heeft eerder bewezen effectief te zijn binnen onze organisatie.
Het project richt zich op drie hoofdcategorieën hulpmiddelen:
Technische hulpmiddelen omvatten software voor het synchroniseren van meerdere camera-standpunten, privacy-bestendige opname-apps die gezichten automatisch onherkenbaar maken, en annotatiemogelijkheden bij video’s. We bouwen voort op eerder ontwikkelde prototypes en schalen deze op voor onderwijsgebruik.
Didactische hulpmiddelen bestaan uit opdrachten waarmee studenten lesgeefvaardigheden kunnen ontwikkelen en aantonen, aangepaste observatie-instrumenten voor klassenmanagement en motivationeel leerklimaat, en protocollen voor videobegeleiding gericht op verschillende gebruikersgroepen. We maken gebruik van gevalideerde instrumenten en Europese kwaliteitsraamwerken.
Praktische hulpmiddelen faciliteren het daadwerkelijke filmproces: optimale hardware-keuzes (smartphones, actiecamera’s, tablets), veilige en efficiënte inzet in lessen, audiocaptatie over grote afstanden, en gebruiksvriendelijke integratie van alle componenten.
Projectfasen
- Fase 1 – Behoeften-identificatie (september-december 2024): Door focusgroepinterviews en online enquêtes brengen we gebruikerseisen in kaart van studenten, docenten, werkplekbegeleiders en IT-contactpersonen. Een literatuurstudie levert aanvullende evidence-based ontwerpeisen op.
- Fase 2 – Ideevorming & testen prototypes (januari-april 2025): Het projectteam ontwikkelt eerste concepten en rudimentaire prototypes, die worden voorgelegd aan een kleine groep gebruikers voor kleinschalige testen.
- Fase 3 – Ontwikkeling & praktijktesten (mei-augustus 2025): Bruikbare prototypes worden verder ontwikkeld en uitgebreid getest in afstemming met blokcoördinatoren en het onderwijsontwikkelteam.
- Fase 4 – Implementatie en doorontwikkeling (september 2025-augustus 2026): Brede implementatie in het eerste- en vierdejaarsonderwijs van de bacheloropleiding, met monitoring die de doorontwikkeling voor andere studiejaren informeert.
- Fase 5 – Disseminatie en afronding (september 2026-februari 2027): Kennisdeling met andere LO-opleidingen in Nederland en internationaal, plus administratieve afronding.
Aantal partner hogescholen
0
Aantal werkveldpartners
0
Resultaten
Ieder project binnen Fontys Sport en Bewegen levert op zijn eigen manier een bijdrage aan een leven lang bewegen. Hieronder vind je de opbrengsten tot nu toe: van praktijkgerichte tools en publicaties tot inzichten die hun weg vinden naar ons curriculum en het werkveld. Omdat het project zich mogelijk nog in ontwikkeling bevindt, worden sommige resultaten later toegevoegd. Wat je hier ziet, sluit aan bij de specifieke ambities en samenwerkingen binnen dit project – niet elk onderdeel zal altijd van toepassing zijn, maar elk resultaat draagt bij aan duurzame impact.
Dit project levert een kwaliteitsimpuls aan de lerarenopleiding LO door lesgeefvaardigheden beter zichtbaar te maken in de beroepscontext. Voor eerstejaars studenten biedt videobegeleiding structured ondersteuning bij het ontwikkelen van fundamentele onderwijsvaardigheden. Vierdejaars studenten kunnen meer zelfgestuurd aan persoonlijke ontwikkelpunten werken. Masterstudenten Sport- en Bewegingsonderwijs krijgen de mogelijkheid hun onderwijsinnovaties door middel van video te documenteren en te evalueren. Door het betrekken van alle Nederlandse LO-opleidingen heeft het project potentie voor landelijke impact op de kwaliteit van lerarenopleiding.
Het project resulteert in een compleet ecosysteem van hulpmiddelen: gebruiksvriendelijke software voor multi-camera opnamen met geïntegreerde privacy-bescherming, didactische materialen zoals stappenplannen en observatie-instrumenten, en praktische tools voor efficiënt filmen in gymzalen en op sportvelden. Studenten kunnen hun digitale portfolio verrijken met video-evidence van hun professionele ontwikkeling, terwijl docenten en werkplekbegeleiders beschikken over effectieve instrumenten voor formatieve begeleiding en summatieve beoordeling.
De ontwikkelde methodiek sluit aan bij centrale onderwijsprincipes als scaffolding, constructive alignment, formatief handelen en authentieke leeromgevingen. Door disseminatie naar andere opleidingen draagt het project bij aan de professionalisering van het gehele domein van lerarenopleiding LO. Het project versterkt bovendien onze positie als onderwijsvernieuwers binnen de hogeschool en levert een substantiële bijdrage aan het oplossen van het lerarentekort door de kwaliteit van de opleiding te verhogen.
Belangrijkste partners
Betrokken vanuit Lectoraat Move to Be
L. (Lars) Borghouts
Lars Borghouts is lerarenopleider lichamelijke opvoeding aan Fontys Hogeschool Sport en Bewegen. Hij is ook onderwijsmanager van de masteropleiding Sport- en Bewegingsonderwijs. Na het afronden van zijn MSc in Bewegingswetenschappen is hij in 2000 gepromoveerd aan de Universiteit Maastricht. Zijn proefschrift ging over ‘Exercise & Type 2 Diabetes’. In 2001 kreeg hij de Nederlands/Vlaamse ‘Boymansprijs’ voor het beste proefschrift op het gebied van sport, bewegen en lichamelijke opvoeding.
In 2007 richtte Lars het lectoraat van Fontys Sport en Bewegen op. Daarna ging hij zich steeds meer richten op onderwijskundig onderzoek binnen lichamelijke opvoeding (LO). Voor dit werk kreeg hij samen met zijn collega Menno Slingerland in 2019 de Fontys Onderzoeksprijs.
Lars doet nu onderzoek naar verschillende onderwerpen binnen LO. Hij houdt zich bezig met evaluatie, professionele ontwikkeling van docenten, motiverend klimaat en video-coaching voor docenten in opleiding.
In 2025 kwam het boek “Leren evalueren bij lichamelijke opvoeding” uit. Dit boek schreef hij samen met Menno Slingerland en Gwen Weeldenburg.
M. (Menno) Slingerland
Menno is lerarenopleider en onderzoeker binnen de ALO en de master Sport en Bewegingsonderwijs van Fontys Sport en Bewegen. Zijn werk binnen het lectoraat Move to Be heeft altijd een sterk praktijkgericht karakter. De verbinding tussen theorie en onderwijspraktijk staat daarbij centraal.
Hij richt zich met name op onderwijsinhoudelijke en didactische thema’s zoals evalueren, formatief handelen, kwaliteit van lesgeven en optimaal motivationeel leerklimaat. Binnen zijn projecten probeert Menno actuele thema’s op te pakken samen met het werkveld. Zo kunnen resultaten direct benut worden in de praktijk.
Ook is hij betrokken bij curriculuminnovaties waarin hij opgedane kennis en ervaring een plek probeert te geven in het onderwijs aan toekomstige leraren. Menno publiceert regelmatig in nationale en internationale vakbladen, presenteert op conferenties en is actief als bestuurslid binnen AIESEP en diverse andere internationale netwerken.
Vragen over dit project?
Samen met onze docenten, onderzoekers en partners bouwen we aan een samenleving waarin bewegen vanzelfsprekend is. Heb je een vraag over dit project, een praktijkuitdaging of zie je kansen voor samenwerking? We nodigen je van harte uit om contact met ons op te nemen.
